تجزیة نمودار دووجهی تلاقی‌های دی‌آلل و ارزیابی دورگ برتری گندم نان (Triticum aestivum L.) در دو محیط عادی و تنش شوری

شوری یکی از تنش‌های غیرزیستی است و تعیین قابلیت و توان دورگ‌ها در گیاهان می‌تواند برای افزایش عملکرد و  تحمل به تنش شوری، استفاده شود. در این تحقیق نتاج به‌دست‌آمده از تلاقی رقم‌ها، فلات، بم، قدس، روشن، ارگ، کویر و پیشتاز در یک طرح دی‌آلل 7 × 7 کامل در شرایط عادی (نرمال) و تنش شوری در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در شهرستان یزد اجرا شد. نتایج تجزیة دورگ برتری (هتروزیس) و نگاره‌ای (گرافیکی) با استفاده از روش GGE biplot در این تحقیق نشان داد که برای صفات عملکرد و وزن زیست‌توده، وراثت‌پذیری خصوصی و عمومی بالا و همچنین توان دورگ تلاقی‌ها در دو شرایط به ویژه در شرایط تنش شوری وجود دارد. برای صفات عملکرد و وزن زیست‌توده در شرایط تنش، نمودار دووجهی (بای‌پلات)، دو گروه دورگ برتر (هتروتیک) متفاوت تشکیل شدند. دامنة دورگ برتری در شرایط عادی برای صفت عملکرد از 5/18- تا 1/24 درصد و در شرایط تنش از 3/21- تا 1/60 درصد بود. همچنین دامنة دورگ برتری در شرایط عادی برای وزن زیست‌توده از 2/22- تا 5/16 درصد و در شرایط تنش شوری از 7/19- تا 3/55 درصد بود. نتایج این تحقیق نشان داد که تلاقی‌های معنی‌داری برای درصد دورگ برتری مثبت و منفی در شرایط تنش شوری برای صفات مورد بررسی بود. درصد دورگ برتری بالا و همچنین وراثت‌پذیری خصوصی و عمومی بالای صفات عملکرد دانه و وزن زیست‌تودة گندم گویای این بود که امکان گزینش و دستیابی به ژنوتیپ‌های برتر همراه با تثبیت توان نسبی دورگ از بین نتاج با استفاده از روش‌های گزینش در شرایط تنش شوری وجود دارد.